Artykuł pochodzi z wydania: Marzec 2021
Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości pomogło wyjaśnić wiele wątpliwości dotyczących wyceny i ewidencji gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste oraz ich prezentowania w sprawozdaniach finansowych. Jednostki, które chciałyby się stosować do tych zaleceń, nie zawsze jednak wiedzą, jak prawidłowo włączyć je do polityki rachunkowości.
Wśród służb finansowo-księgowych jednostek samorządu terytorialnego (dalej: jst) od lat nie było jednolitego stanowiska w zakresie prezentowania w sprawozdaniach finansowych gruntów stanowiących własność jst i oddanych w użytkowanie wieczyste. Również eksperci i przedstawiciele organów kontroli przez lata nie wypracowali wytycznych i zaleceń w sprawie prawidłowego ujęcia takich gruntów w ewidencji księgowej, a następnie w sprawozdaniu finansowym. W zależności od przyjętej polityki rachunkowości część jednostek ujmowała je w ewidencji pozabilansowej, część w ewidencji bilansowej jako środki trwałe, a część w ewidencji bilansowej jako nieruchomości inwestycyjne lub aktywa finansowe. Skutkiem braku jednolitej praktyki w zakresie wyceny takich gruntów był brak porównywalności danych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych jst. Niejednakowe bywało także podejście biegłych rewidentów, którzy niekiedy decydowali się na wydanie opinii z badania sprawozdania finansowego jst z objaśnieniem lub zastrzeżeniem, ponieważ grunty oddane przez jst w użytkowanie wieczyste (abstrahując od przyjętej przez jednostkę metody ich wyceny) niejednokrotnie stanowiły istotny składnik majątkowy. Problem ten był zgłaszany przez biegłych rewidentów od momentu wprowadzenia – w art. 268 ustawy o finansach publicznych – obligatoryjnego badania sprawozdania finansowego tych jst, w których liczba mieszkańców przekracza 150 000 (po raz pierwszy takie obowiązkowe badania przeprowadzano w 2010 r.).
Stanowiska wydane przez Ministerstwo Finansów
Ministerstwo Finansów w pismach kierowanych do jst wyrażało swoje stanowisko w kwestii ewidencji bilansowej gruntów oddanych przez jst w użytkowanie wieczyste. W wyjaśnieniach tych nie wskazywano jednak, by dla gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste należało stosować inną metodę wyceny niż dla gruntów nieobciążonych takim prawem.
Na łamach „Finansów Publicznych” 1 Ministerstwo Finansów odpowiedziało na pytanie, czy w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na gruntach jst należy wyksięgować taki grunt z ewidencji bilansowej do pozabilansowej. Wyjaśniło, że nieruchomości gruntowe oddane w użytkowanie wieczyste przez jst innym podmiotom powinny figurować w ewidencji bilansowej jst. Z kolei ustanowione na rzecz innych podmiotów prawo wieczystego użytkowania gruntu powinno zostać wprowadzone do ewidencji środków trwałych tych podmiotów z jednoczesnym ujęciem gruntu na koncie pozabilansowym oraz wykazaniem wartości i powierzchni gruntu w informacji dodatkowej lub informacji uzupełniającej do bilansu. Taka ewidencja miała zapewnić ujęcie nieruchomości gruntowej w ewidencji bilansowej jednostki będącej właścicielem tej nieruchomości i zarazem zapobiec sytuacji, w której składnik majątku nie figurowałby w ewidencji bilansowej żadnej jednostki. Ministerstwo Finansów stało więc na stanowisku, że grunty stanowiące własność jst, lecz oddane w wieczyste użytkowanie innym podmiotom, powinny figurować w ewidencji księgowej środków trwałych urzędu obsługującego jst. Zostało to potwierdzone również w odpowiedzi2 opublikowanej na stronie Ministerstwa 20 lutego 2019 r., a więc już po uregulowaniu tego zagadnienia w przepisach prawa (o czym będzie mowa w dalszej części artykułu).
Pierwszy projekt stanowiska Komitetu
W 2015 r. Komitet Standardów Rachunkowości (dalej: Komitet) opublikował na stronie internetowej pierwszy projekt stanowiska w sprawie prawa użytkowania wieczystego. W sierpniu kolejnego roku poinformowano jednak o zawieszeniu prac nad stanowiskiem oraz o ich ewentualnym wznowieniu dopiero po wejściu w życie przepisów nowego, dopiero wówczas konsultowanego projektu rozporządzenia w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Ostatecznie 13 września 2017 r. rozporządzenie zostało podpisane przez Ministra Rozwoju i Finansów (dalej: rozporządzenie w sprawie rachunkowości budżetowej).
[…]
Autorka jest biegłym rewidentem, zastępcą dyrektora Wydziału Księgowości w Urzędzie Miejskim Wrocławia