Kiedy upominki od pracodawcy stanowią przychód obdarowanego

Co do zasady wszystkie świadczenia na rzecz pracowników stanowią przychód ze stosunku pracy, a tym samym podlegają opodatkowaniu. Zgodnie bowiem z treścią art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof) przychodami – z zastrzeżeniem art. 14–15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f – są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Nieodpłatne świadczenia jako przychód

W myśl art. 12 ust. 1 updof za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń wynika ze wszystkich zjawisk gospodarczych i zdarzeń prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne (tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu) przysporzenie majątku określonej osoby mające konkretny wymiar finansowy.

Trybunał Konstytucyjny (dalej: TK lub Trybunał) w wyroku z 8 lipca 2014 r. (K 7/13) określił, jakie cechy powinno posiadać świadczenie, aby stanowiło faktyczny przychód pracownika, i kiedy taki przychód powstaje. Decydujące są tu cztery podstawowe przesłanki:

1. świadczenie musi być spełnione za zgodą pracownika (co oznacza, że skorzystał z niego w pełni dobrowolnie);
2. świadczenie musi być spełnione w interesie pracownika (a nie w interesie pracodawcy) i przynieść mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
3. korzyść po stronie pracownika musi być wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie może być dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów) – świadczenie musi być zindywidualizowane, skierowane do konkretnej osoby (imiennie), a nie do ogółu;
4. świadczenie musi być „otrzymane”.

Podstawowym kryterium, jakim należy się kierować przy ustalaniu, czy nieodpłatne świadczenie należy uznać za przychód pracownika, jest przede wszystkim obiektywna ocena, czy świadczenie to leżało w interesie obdarowanego. Świadczenie uzyskane przez pracownika – bez względu na to, czy jest dokonywane w formie pieniężnej, czy rzeczowej – podlega opodatkowaniu, jeśli prowadzi do pojawienia się po stronie pracownika korzyści majątkowej, która może wystąpić w dwóch postaciach:

1. powiększenia aktywów, co jest skutkiem wypłaty pieniędzy, albo
2. zaoszczędzenia wydatków, co może być następstwem świadczenia rzeczowego.

Upominki o wartości pamiątkowej

Biorąc pod uwagę przedstawione przepisy, interpretacje organów podatkowych i orzecznictwo, należy wskazać, że wartość otrzymanych przez pracowników upominków sfinansowanych ze środków obrotowych jednostki nie będzie stanowiła nieodpłatnego świadczenia podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych tylko wówczas, gdy przedmioty te będą miały wyłącznie wartość symboliczną i pamiątkową. Tego typu upominki nie posiadają bowiem wymiernej wartości rynkowej, a ich otrzymanie nie spowoduje realnego wzrostu majątku pracownika (lub uniknięcia przez niego wydatku).

Warto też zauważyć, że zakupienie przez pracodawcę drobnych upominków może podnieść jego prestiż oraz spowodować, że pracownicy jeszcze bardziej będą utożsamiać się z pracodawcą.

Stanowiska organów podatkowych potwierdzają, że uhonorowanie pracowników (np. za staż pracy) symboliczną pamiątkową tabliczką, długopisem czy gadżetami reklamowymi (kubkami termicznymi, ręcznikami, torbami wakacyjnymi) oznaczonymi logo zakładu pracy nie skutkuje powstaniem przychodu ze stosunku pracy.