Artykuł pochodzi z wydania: Styczeń 2020
W tym i kolejnym roku wejdą w życie nowe przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, które regulują kwestię dyscyplinowania zobowiązanego poprzez wysłanie upomnienia lub zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem w Rejestrze Należności Publicznoprawnych. Warto więc przybliżyć zmiany dotyczące tych dwóch dokumentów sporządzanych przez wierzyciela publicznoprawnego.
Zarówno upomnienie, jak i zawiadomienie o zagrożeniu ujawnieniem w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (dalej: RNP) wpisują się w zasadę uprzedniości zagrożenia zdefiniowaną w art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: upea). Obecnie – w stanie prawnym obowiązującym do 19 lutego 2021 r. – egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Od 20 lutego 2021 r. przepis ten otrzyma jednak nowe brzmienie, zgodnie z którym warunkiem wszczęcia egzekucji będzie przesłanie dłużnikowi pisemnego upomnienia, zawierającego – poza dotychczas wymaganymi elementami – również „inne dane niezbędne do prawidłowego wykonania obowiązku przez zobowiązanego”. Nadal zatem obowiązkiem wierzyciela, poza przypadkami wyraźnie określonymi, będzie sporządzenie i doręczenie zobowiązanemu upomnienia, ponieważ jest to warunkiem wystawienia tytułu wykonawczego.
Termin wszczęcia egzekucji
Bez zmian pozostają regulacje zawarte w art. 15 § 1 zd. 2 upea, z którego wynika, że postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia. To oznacza, że pierwszym terminem, w którym możliwe staje się sporządzenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji administracji oraz wystawienie tytułu wykonawczego, jest 8. dzień następujący po dniu doręczenia upomnienia zobowiązanemu.
Należy zauważyć, że przepisy upea nie określają sposobu doręczania upomnienia. W związku z tym trzeba odwołać się do treści art. 18 upea, który stanowi, że w postępowaniu egzekucyjnym odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: kpa). Zasady doręczania upomnień zostały natomiast określone w rozdziale 8 „Doręczenia” zawartym w dziale I kpa.
Elementy upomnienia
Przepisy upea oraz przepisy wykonawcze określają, jakie elementy powinno posiadać upomnienie. W świetle regulacji, które zaczną obowiązywać 30 lipca 2020 r.2, istotnymi elementami upomnienia będą:
- pouczenie zobowiązanego, że w razie zmiany adresu zamieszkania lub siedziby ma obowiązek powiadomienia o tym wierzyciela (jeśli w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia nie wykona w całości zobowiązania), a także organu egzekucyjnego (jeśli zobowiązanemu zostanie już doręczony odpis tytułu wykonawczego);
- imię i nazwisko, stanowisko służbowe oraz podpis osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela (podpisu tej osoby może nie zawierać upomnienie generowane automatycznie).
Zmieni się także zakres delegacji ustawowej dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych, który w drodze rozporządzenia ma określić szczegółowy zakres danych zawartych w upomnieniu. Wytyczne te muszą zapewnić prawidłowość pouczenia zobowiązanego o skutkach niewykonania obowiązku i niezastosowania się do upomnienia.
To oznacza, że od 30 lipca 2020 r. zakres upomnienia kierowanego do zobowiązanego będzie się zasadniczo różnił od obecnego (zob. tabela).
Podpis na upomnieniu
Uwzględniając istotną rolę upomnienia kierowanego do zobowiązanego, warto zwrócić uwagę na ważny element tego dokumentu – podpis przedstawiciela wierzyciela. Skoro ani regulacje upea, ani obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych nie odnoszą się do kwestii podpisu na upomnieniu, należy po raz kolejny (poprzez art. 18 upea) odwołać się do treści kpa, a dokładniej – do art. 54 § 2 kpa. Z regulacji tej wynika, że wezwanie powinno być opatrzone:
- podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego, lub
- kwalifikowanym podpisem elektronicznym, jeśli wezwanie ma postać dokumentu elektronicznego.
W uzasadnienia do projektu3 ustawy o zmianie upea zwrócono uwagę, że obowiązujące przepisy nie określają wprost, czy upomnienie powinno być opatrzone podpisem, a to rodzi liczne wątpliwości dotyczące prawidłowego wystawienia tego dokumentu. Również praktyka wierzycieli w tym zakresie jest niejednolita. Dlatego ustawodawca zdecydował się dodać (od 30 lipca 2020 r.) art. 15 § 1b upea. W uzasadnieniu do nowelizacji wyjaśniono:
Dodawany przepis wskazuje, że upomnienie generowane automatycznie może nie zawierać podpisu. Tym samym przepis ten wprowadza odstępstwo od ogólnie wprowadzanej zasady opatrywania upomnienia podpisem upoważnionej osoby. Przyjęcie powyższego rozwiązania umożliwia zatem odstąpienie od obowiązku podpisania upomnienia przez osobę działającą w imieniu wierzyciela, jednak tylko w przypadku upomnienia wygenerowanego automatycznie. Upomnienie automatycznie generowane z systemu teleinformatycznego wierzyciela stanowi dokument wytworzony w imieniu wierzyciela bez poręczenia (podpisu) osoby działającej z upoważnienia wierzyciela. Nie ma potrzeby opatrywania takiego dokumentu (upomnienia) podpisem tej osoby. Dostęp do systemu teleinformatycznego wierzyciela, poprzez który generowane będzie upomnienie, posiada odpowiedni poziom zabezpieczenia, zapewniający dostęp tylko osobie uprawnionej i upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela. Nie istnieje zatem ryzyko, że upomnienie zostanie wygenerowane przez osobę nieuprawnioną. Jednocześnie w przepisie wprowadzono obowiązek wskazywania w upomnieniu imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby działającej z upoważnienia wierzyciela.
Koszty upomnienia
Bez zmian pozostają regulacje odnoszące się do wysokości kosztów upomnienia. Aktem prawnym regulującym to zagadnienie pozostanie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 września 2015 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej. Koszty te będą nadal wynosić 11,60 zł.
Warto jednak zwrócić uwagę na nowe regulacje dotyczące przedawnienia obowiązku zapłaty kosztów upomnienia. Zgodnie z art. 15 § 3c upea, który zacznie obowiązywać 20 lutego 2021 r.4, obowiązek zapłaty kosztów upomnienia przedawnia się z upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wygasł egzekwowany obowiązek. Postanowiono jednocześnie, że zasadniczo bieg terminu przedawnienia zapłaty tych kosztów nie będzie ulegał zawieszeniu i przerwaniu. W ten sposób wyeliminowana zostanie zasada odpowiedniego stosowania w tym zakresie przepisów działu III ustawy Ordynacja podatkowa. Uznano, że ustalony w nowelizacji upea termin na dochodzenie kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych jest wystarczający na wyegzekwowanie należności. Niezasadne stało się więc przedłużanie postępowania egzekucyjnego poprzez przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia.
[…]
Arkadiusz Sputowski
Autor jest audytorem wewnętrznym (lic. MF 134/2004), długoletnim pracownikiem służb podatkowych państwa i jst, doświadczonym wykładowcą i trenerem.