Nagroda jubileuszowa – praktyczne problemy

Zgodnie z generalną zasadą pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej z dniem osiągnięcia wymaganego stażu pracy. Szczegółowy sposób ustalania tego uprawnienia oraz określania wysokości nagrody wynika jednak z różnych ustaw dotyczących konkretnych grup pracowników sfery budżetowej lub z przepisów wewnątrzzakładowych.

Nagroda jubileuszowa jest uprawnieniem związanym ze stosunkiem pracy. Zasadniczo pracownik nabywa je w terminie, w którym upływa okres zatrudnienia upoważniający do otrzymania tej nagrody. Wypłata powinna nastąpić już w następnym dniu (czyli niezwłocznie), a w razie opóźnienia pracownikowi należą się od tego momentu odsetki. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z 26 lutego 1990 r. (III PZP 57/89), w której wskazano:

Pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w ostatnim dniu okresu pracy uprawniającego do tej nagrody bądź w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe (…), jeżeli przepisy o wynagrodzeniu albo inne przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

W uchwale z 21 maja 1991 r. (I PZP 16/91) SN sprecyzował, że:

Pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym pracownik podjął zatrudnienie.

Zasady dla różnych grup pracowników

Nie ma ogólnie obowiązujących przepisów określających zasady przyznawania pracownikom nagród jubileuszowych przez pracodawcę. Nie jest to również świadczenie powszechne – przysługuje pracownikom sfery budżetowej (członkom korpusu służby cywilnej, pracownikom urzędów państwowych, pracownikom samorządowym, nauczycielom) na podstawie odrębnych ustaw (pragmatyk służbowych). W pozostałych przypadkach ma ono charakter fakultatywny. Wówczas zasady przyznawania nagrody należy ująć w przepisach wewnątrzzakładowych (układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania), do których stosowania jest zobowiązany pracodawca.

Nagroda jubileuszowa jest świadczeniem jednorazowym. Generalnie pracownik nabywa do niej prawo z dniem osiągnięcia wymaganego stażu pracy. Jest to wyłączne kryterium uprawniające do nagrody. Na ogół pod uwagę brane są wszystkie okresy zatrudnienia. Należy jednak pamiętać, że na mocy odrębnych przepisów w ogólnym stażu uwzględnia się także okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendiów przez bezrobotnych absolwentów, okresy działalności kombatanckiej, prowadzenia gospodarstwa rolnego lub świadczenia pracy w takim gospodarstwie, odbywania czynnej służby wojskowej

• Pracownicy samorządowi

Ustawa o pracownikach samorządowych (dalej: ups) i przepisy wykonawcze do tej ustawy zawierają samodzielne regulacje w zakresie nagród jubileuszowych dla tej grupy pracowników. Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi samorządowemu (art. 36 ust. 2 ups) bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy (niezależnie od tego, czy jest to umowa o pracę, wybór czy powołanie). Warunkiem jest spełnienie kryterium osiągnięcia przez pracownika odpowiedniego stażu pracy.

Nagroda jubileuszowa przysługuje po raz pierwszy po 20 latach pracy. Prawo do następnych nagród jest nabywane po upływie kolejnych pięcioletnich okresów. Wysokość świadczenia wzrasta wraz ze zwiększaniem się stażu pracy. Zgodnie z pragmatyką samorządową nagroda jubileuszowa przysługuje w wysokości:

• 75% wynagrodzenia miesięcznego – po 20 latach pracy;
• 100% wynagrodzenia miesięcznego – po 25 latach pracy;
• 150% wynagrodzenia miesięcznego – po 30 latach pracy;
• 200% wynagrodzenia miesięcznego – po 35 latach pracy;
• 300% wynagrodzenia miesięcznego – po 40 latach pracy;
• 400% wynagrodzenia miesięcznego – po 45 latach pracy.

Do okresów zatrudnienia, które uprawniają do nagrody jubileuszowej, wlicza się także czas pracy wykonywanej w ramach wszystkich zakończonych wcześniej stosunków pracy (w tym w podmiotach spoza sfery budżetowej) oraz okresy, które na podstawie odrębnych przepisów wliczane są do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. To oznacza, że wyliczając staż pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia, jakie zostały zakończone i potwierdzone świadectwami pracy, o ile się nie dublują (lub tylko w tej części, w której się nie dublują). Ponadto do stażu dolicza się inne odpowiednio udokumentowane okresy, np. pozostawania w ewidencji urzędu pracy z prawem do zasiłku lub stypendium.

• Członkowie służby cywilnej

Na podstawie art. 91 ustawy o służbie cywilnej (dalej: usc) członek korpusu służby cywilnej również otrzymuje nagrodę jubileuszową za wieloletnią pracę. Wysokość tej nagrody jest bezpośrednio związana z kwotą miesięcznego wynagrodzenia danej osoby oraz z okresem jej zatrudnienia. Pierwsza nagroda należy się po 20 latach pracy, a jej wysokość wynosi 75% wynagrodzenia miesięcznego. Następne świadczenia przyznaje się po upływie kolejnych pięcioletnich okresów (zasady są analogiczne do tych przewidzianych dla pracowników samorządowych).

Zgodnie z art. 91 ust. 2 usc do okresu pracy uprawniającego do uzyskania nagrody jubileuszowej wlicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Nie uwzględnia się przy tym okresów zatrudnienia w partii komunistycznej oraz w organach bezpieczeństwa państwa (w rozumieniu art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów).

• Pracownicy SPZOZ-ów

Przepisem szczególnym zobowiązującym pracodawcę do wypłaty nagrody jubileuszowej jest również art. 62 ustawy o działalności leczniczej (dalej: udl). Zgodnie z tym przepisem za długoletnią pracę pracownikowi samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (dalej: SPZOZ) przysługują nagrody jubileuszowe w wysokości:

• 75% miesięcznego wynagrodzenia – po 20 latach pracy;
• 100% miesięcznego wynagrodzenia – po 25 latach pracy;
• 150% miesięcznego wynagrodzenia – po 30 latach pracy;
• 200% miesięcznego wynagrodzenia – po 35 latach pracy;
• 300% miesięcznego wynagrodzenia – po 40 latach pracy.

Z kolei art. 64 udl stanowi, że sposób ustalania okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej, a także szczegółowe zasady jej obliczania i wypłacania wynikają z przepisów o wynagrodzeniu obowiązujących u danego pracodawcy. Ustawodawca pozostawia więc pracodawcy swobodę w zakresie ustalania tych zasad.

Co istotne, obowiązek wypłaty nagrody jubileuszowej na podstawie ustawy dotyczy tylko nagród dla pracowników SPZOZ-ów. W przypadku pozostałych pracowników podmiotów leczniczych świadczenie ma charakter fakultatywny.

Jak wynika z wyroku SN z 21 września 2006 r. (II PK 11/06), SPZOZ-y są jednostkami samofinansującymi się, co oznacza, że z posiadanych środków i uzyskanych przychodów pokrywają koszty działalności i zobowiązań oraz ujemny wynik finansowy (art. 35b ust. 1 i art. 60 ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Pracownicy SPZOZ-ów nie są pracownikami jednostki budżetowej w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, dlatego zasady ustalania wynagrodzeń tych osób oraz innych świadczeń związanych z pracą są określane w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania i są dostosowane do sytuacji finansowej pracodawcy.

• Pracownicy podmiotów leczniczych działających w formie jednostek budżetowych

Zasady przyznawania nagród jubileuszowych pracownikom podmiotów leczniczych zostały opisane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę pracowników podmiotów leczniczych działających w formie jednostki budżetowej.

Z § 9 tego rozporządzenia wynika, że pracodawca wypłaca nagrody jubileuszowe, wliczając wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Przejście na emeryturę lub rentę przed uzyskaniem prawa do nagrody

Pracownik samorządowy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy i któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje w tym momencie mniej niż 12 miesięcy, otrzymuje nagrodę w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Warto doprecyzować, że sformułowanie „przejście na emeryturę” oznacza zamianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Zgodnie z wyrokiem SN z 11 października 2007 r. (III PK 40/07) odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z przejściem pracownika na emeryturę, choćby ją przedtem pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do odprawy. Taka sama zależność wystąpi w przypadku nagrody jubileuszowej. Jeśli pracownik rozwiązał stosunek pracy z powodu uzyskania prawa do emerytury i otrzymał nagrodę jubileuszową, która przysługiwałaby mu w ciągu najbliższych 12 miesięcy, a następnie na nowo podjął zatrudnienie, nie będzie mógł otrzymać nagrody po raz kolejny.

Co istotne, opisana zasada przewidująca wcześniejszą wypłatę nagrody jubileuszowej odnosi się jedynie do pracowników samorządowych. W przypadku pozostałych pracowników zatrudnionych w sferze budżetowej można odwołać się do wewnątrzzakładowego aktu prawnego (np. regulaminu wynagradzania), z którego mogą wynikać analogiczne reguły. Prawo do nagrody jubileuszowej wynika bowiem nie tylko z ustaw dotyczących danej grupy pracowników (tzw. pragmatyk służbowych), ale również z przepisów wewnętrznych obowiązujących u danego pracodawcy. Każda z takich regulacji zawiera odrębne postanowienia dotyczące zasad nabywania uprawnień do nagrody jubileuszowej.

Należy zauważyć, że nawet jeśli pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty nagrody jubileuszowej, może z własnej inicjatywy wprowadzić to świadczenie w zakładzie pracy, określając inne zasady niż te opisane w ogólnych przepisach.

Ustalenie czasu zatrudnienia

Kluczowym kryterium przyznania nagrody jubileuszowej jest osiągnięcie określonego stażu pracy, przy czym chodzi tu nie tyle o faktyczne wykonywanie pracy, ile o fakt pozostawania w zatrudnieniu. To oznacza, że należy uwzględnić również okres nieodpłatnej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, ponieważ nieobecności pracownika (zarówno usprawiedliwione, jak i nieusprawiedliwione) nie rzutują na ciągłość zatrudnienia mającą wpływ na ustalenie uprawnień pracowniczych.

[…]

Marek Choczaj
Autor jest specjalistą z zakresu prawa pracy, wykładowcą akademickim i trenerem.