Podstawowe zasady realizacji budżetu państwowej jednostki budżetowej

Podstawą poprawnej realizacji budżetu w różnych obszarach działalności państwowej jednostki budżetowej jest przestrzeganie szczególnych zasad, które wynikają przede wszystkim z ustawy o finansach publicznych. Niektóre z tych wymogów zostały określone także w innych ustawach i aktach wykonawczych.

Na przykładzie wybranych zagadnień – dotyczących wydatkowania środków budżetowych, pozyskiwania dochodów, gospodarowania składnikami rzeczowymi majątku ruchomego czy realizowania inwestycji – w artykule zostały zaprezentowane najważniejsze zasady, o których należy pamiętać przy podejmowaniu różnych decyzji w zakresie wykonywania budżetu państwowej jednostki budżetowej.

Budżetowanie brutto

W państwowej jednostce budżetowej podstawą gospodarki jest plan dochodów i wydatków. Jego realizacja odbywa się w ten sposób, że wydatki są pokrywane bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody są odprowadzane na rachunek dochodów budżetu państwa w terminach ściśle określonych w stosownym rozporządzeniu. Przeznaczenie uzyskanych dochodów na sfinansowanie wydatków ponoszonych w państwowej jednostce budżetowej jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

Dochody budżetowe

Państwowe jednostki budżetowe mogą uzyskiwać dochody budżetowe ze ściśle określonych źródeł. Zostały one szczegółowo wymienione w art. 5 ustawy o finansach publicznych. Realizując dochody budżetowe, należy zadbać o zgodne z przepisami ustalanie należności z tytułu dochodów budżetowych, a w szczególności – o ich prawidłowe i terminowe przypisywanie, terminowe wysyłanie wezwań do zapłaty i upomnień do dłużników, a także o podejmowania wobec nich czynności zmierzających do wyegzekwowania należności w drodze egzekucji. Ewentualne umorzenie należności lub podjęcie innych działań może nastąpić tylko na zasadach określonych w przepisach oraz w zakresie wynikających z nich upoważnień.

Ewidencja dochodów budżetowych powinna być prowadzona według części, działów i rozdziałów określających rodzaj działalności oraz według paragrafów klasyfikacji budżetowej.

Powstałe nadpłaty z tytułu dochodów budżetowych państwowej jednostki budżetowej zalicza się na poczet innych wymagalnych należności przypadających od tego samego dłużnika, a w razie ich braku – zwraca terminowo na podstawie pisemnego polecenia zwrotu. Zwracane nadpłaty ujmuje się w tej podziałce klasyfikacji dochodów, do której zalicza się bieżące wpływy tego samego rodzaju. Przekazując dochody w ściśle określonych terminach na centralny rachunek bieżący budżetu państwa, należy je skorygować o zwroty nadpłat, które zostały dokonane do dnia przekazania lub nastąpią w ciągu 5 dni po terminie przekazania (jeżeli wiadomo, że w tym czasie upłyną nadchodzące terminy zwrotów nadpłat).

Wydatki budżetowe

Państwowe jednostki budżetowe mogą ponosić wydatki publiczne na cele i w wysokościach ustalonych w planie finansowym. Powinny być one dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów. Wydatkowanie środków publicznych powinno zapewnić terminowe wykonywanie zadań oraz wywiązywanie się z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Wydatki państwowych jednostek budżetowych należy ewidencjonować według rozdziałów i paragrafów wydatkowych określonych w przepisach o szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

W ramach wydatków mogą być udzielane zaliczki, ale wyłącznie w zakresie wskazanym w odrębnych przepisach (np. na poczet podróży służbowych).

Zwroty wydatków dokonanych w tym samym roku budżetowym zmniejszają wykonanie planowanych w tym roku wydatków, natomiast zwroty wydatków dokonanych w poprzednich latach budżetowych stanowią dochody budżetowe.

Państwowe jednostki budżetowe mogą dokonywać wydatków za pośrednictwem kasy. Środki budżetowe przekazane do niej z rachunku bieżącego wydatków powinny być sklasyfikowane w odpowiedniej podziałce klasyfikacji budżetowej. Niewykorzystane środki należy zwrócić z kasy na rachunek bieżący wydatków ostatniego dnia każdego miesiąca. Jednostka może jednak określić kwotę środków, które nie podlegają zwrotowi (tzw. pogotowie kasowe).

[…]