Artykuł pochodzi z wydania: Lipiec-Sierpień 2020
Omawiana już na łamach „Finansów Publicznych” specustawa dotycząca realizacji projektów wprowadza nie tylko istotne ułatwienia w zakresie realizacji projektów współfinansowanych ze środków budżetu UE, ale również znaczące modyfikacje dotyczące sposobu przyznawania tych środków. Trzeba też zwrócić uwagę, że regulacje specustawy pozwalają na zawieszanie stosowania wytycznych.
Ustawa o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. (dalej: specustawa), która obowiązuje od 18 kwietnia 2020 r., zawiera szeroki katalog rozwiązań będących odpowiedzią na problemy wynikające z ogłoszenia stanu epidemii. Część z tych zmian, obejmujących liczne uproszczenia w realizacji projektów współfinansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, została już wcześniej omówiona na łamach „Finansów Publicznych”. Warto jednak zwrócić uwagę również na te przepisy, które dotyczą nie tyle trwających już projektów, co zmian w programach operacyjnych i w zasadach wyboru projektów do dofinansowania. Zmiany te zaowocowały nieco łatwiejszym sposobem aplikowania o środki unijne, choć oczywiście niektóre z przyjętych rozwiązań wywołują pewne wątpliwości.
Dodatkową, niezmiernie ważną konsekwencją wprowadzonych regulacji jest możliwość zawieszenia stosowania wytycznych w związku z epidemią. Skutki tego rozwiązania będą widoczne zarówno z perspektywy projektów już objętych dofinansowaniem, jak i wniosków dopiero będących przedmiotem oceny lub przygotowywanych do złożenia w konkursach.
Zmiany obowiązujących wytycznych
W art. 3 ust. 1 specustawy wprowadzono uproszczoną ścieżkę zmiany obowiązujących wytycznych, wydawanych przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego na podstawie art. 5 ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (dalej: ustawa wdrożeniowa).
Przede wszystkim postanowiono, że w okresie obowiązywania specustawy zmiana wytycznych jest możliwa bez przeprowadzania wymaganych konsultacji i uzyskania opinii instytucji zarządzających, ogólnopolskich organizacji jednostek samorządu terytorialnego, organizacji związkowych i organizacji pracodawców (reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego) oraz organizacji pozarządowych. Dodatkowo zawieszony został obowiązek publikacji komunikatów dotyczących zmiany wytycznych i terminu ich wejścia w życie w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Wystarczającą i jedyną formą publikacji zmienionych wytycznych jest zatem obecnie strona internetowa lub portal prowadzony przez właściwego ministra.
O ile można zgodzić się, że w związku z epidemią pominięcie konsultacji może być uzasadnione, gdyż otwiera drogę do szybkiego wprowadzania uproszczeń (konsultacje trwały bowiem nie krócej niż 14 dni), o tyle poważne wątpliwości budzi rezygnacja z ogłaszania komunikatów o zmianach w Monitorze Polskim. Należy zwrócić uwagę, że chociaż pod względem formalnym wytyczne nie są aktem prawa powszechnie obowiązującego, to są jednak wprowadzane na podstawie upoważnienia ustawowego, a obowiązek ich stosowania ciąży na wszystkich beneficjentach środków unijnych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku „Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014–2020”, ponieważ ich niezastosowanie wprost przekłada się na ewentualne korekty finansowe, które mogą zostać nałożone na beneficjenta i skutkować obowiązkiem zwrotu środków. Tym samym pozbawienie beneficjentów podstawowego źródła informacji o zmianach w akcie regulującym ich istotne obowiązki (poprzez podjęcie decyzji o zamieszczaniu informacji o tych zmianach wyłącznie na stronie internetowej poświęconej funduszom unijnym) wydaje się znaczącym utrudnieniem, które może mieć negatywne skutki i będzie wymagać od beneficjentów dodatkowego, niepotrzebnego nakładu pracy.
[…]
Grzegorz Kukowka
Autor jest adwokatem w kancelarii Dentons. Specjalizuje się w pomocy publicznej i problematyce prawnej związanej z funduszami unijnymi.