Artykuł pochodzi z wydania: Czerwiec 2024
Każdego roku pracownik ma prawo do nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego oraz do otrzymania za ten czas takiego samego wynagrodzenia, jakie otrzymałby, gdyby wykonywał swoje obowiązki. Pracodawca, ustalając to wynagrodzenie, musi uwzględnić nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale też inne świadczenia ze stosunku pracy.
Prawo każdego pracownika do wypoczynku zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych (art. 14 kodeksu pracy – dalej: kp). W rozumieniu tych regulacji pracownikiem jest osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy.
Problematykę urlopów wypoczynkowych regulują przepisy działu siódmego kp (art. 152 i n.). W świetle tych unormowań pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Co ważne, pracownik nie może się go zrzec.
Wymiar urlopu
Zgodnie z regulacjami kp wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym, ustalony zgodnie z przedstawionymi zasadami, nie może przekroczyć odpowiednio 20 lub 26 dni – w zależności od okresu zatrudnienia (zob. ramka „Ustalanie…”). Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający.
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy – w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Udzielenie pracownikowi urlopu w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Zasadniczo jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do pracownika, którego dobowa norma czasu pracy wynikająca z odrębnych przepisów jest niższa niż 8 godzin.
- Rozpoczęcie i ustanie stosunku pracy
Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy – w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów nabywa natomiast w każdym następnym roku kalendarzowym.
W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:
- u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze;
- u kolejnego pracodawcy – w wymiarze:
- proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego
- w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego;
- proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym
- w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Jeśli jednak w ciągu roku kalendarzowego pracownik wykorzystał przed ustaniem stosunku pracy urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z pkt 1, to u kolejnego pracodawcy może wnioskować jedynie o urlop w odpowiednio niższym wymiarze, przy czym łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.
Zasadę przewidzianą w pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika podejmującego pracę u kolejnego pracodawcy w ciągu innego roku kalendarzowego niż rok, w którym ustał jego stosunek pracy z poprzednim pracodawcą, a także odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej jeden miesiąc okresie:
- urlopu bezpłatnego;
- urlopu wychowawczego;
- pełnienia zasadniczej służby wojskowej, rotacyjnego pełnienia terytorialnej służby wojskowej, pełnienia służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby, odbywania ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy albo pełnienia służby zastępczej;
- tymczasowego aresztowania;
- odbywania kary pozbawienia wolności;
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Jeżeli okres, o którym mowa w pkt 1 i 3–6, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze. Ponadto jeśli wymienione okresy nieobecności w pracy obejmują części miesięcy kalendarzowych, to przy proporcjonalnym obniżeniu wymiaru urlopu wypoczynkowego uważa się, że miesiąc ma łącznie 30 dni.
- Zaokrąglanie wymiaru urlopu
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, wynikającego z okresu jego zatrudnienia, przy czym niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Przy ustalaniu wymiaru urlopu niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego danemu pracownikowi. Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje dotychczasowy pracodawca.
[…]
Iwona Hickiewicz
Autorka jest ekspertką z zakresu prawa pracy.